Filosofie voor jong en oud

Arthur Schopenhauer

De negentiende-eeuwse Duitse filosoof Arthur Schopenhauer (1788-1860) was een auteur van goed geschreven teksten waarin hij zich een pessimist betoonde. Een pessimist denkt altijd dat alles onherroepelijk mis zal lopen, dat uiteindelijk datgene gebeurt waarvan je hoopt dat het niet zal gebeuren. Dit voorkwam niet dat Schopenhauer zelf van het leven probeerde te genieten. Hij hield bijvoorbeeld van lekker eten en drinken. Mensen die kritisch zijn over Schopenhauer besteden er altijd aandacht aan dat hij zelf in de praktijk niet deed wat hij betoogde in zijn geschriften.

De menselijke wil leidt volgens Schopenhauer tot lijden. Pas als je diep nadenkt kan je aan dit lijden ontsnappen. Muziek was volgens hem de enige kunstvorm die mensen van alle culturen op dezelfde manier kon raken.

Niet alle opvattingen van Schopenhauer zijn tegenwoordig nog aansprekend. Zo had hij een negatieve visie op vrouwen en was hij voorstander van de doodstraf, waarvan mensen die nadenken over de waarde van het leven tegenwoordig vinden dat deze niet te verenigen is met een rechtvaardige visie op misdaad en straf. Je moet niet net zo slecht willen zijn als de misdadiger die terecht staat. Je moet iemand niet doden om te laten zien dat het doden van mensen niet mag, is een veel gehoorde slagzin.

Schopenhauer vond dat de vrouw van nature moest gehoorzamen aan de man, omdat ze niet meer dan een kind was vergeleken bij haar echtgenoot. Hij vond dat alleen (volgens hem) goede mannen kinderen mochten verwekken. Zij zouden een harem van vrouwen moeten hebben, zodat hun genetisch materiaal zich kon verspreiden. Slechte mannen moesten worden uitgesloten van het vaderschap.

Deze omstreden Duitse filosoof was echter ook betrokken bij de rechten van dieren. Hij had zelf een poedel en vond dat de mens in feite net zo dierlijk was als andere dieren. Je zou je echter kunnen afvragen of de mens doordat hij zich bewust is van wat hij doet, niet toch een waardevoller schepsel is dan een poedel. Over het algemeen zijn we het erover eens dat het doden van een rund, kip of varken minder erg is dan het doden van een mens. Misschien dat er in de toekomst een vleesvervanger ontwikkeld wordt die net zo lekker smaakt en dezelfde voedingswaarde heeft als dierenvlees. Dan kan de mens het zich veroorloven dieren goed te behandelen.

Tekst: Olivier Rieter, illustratie Piet Wermenbol

Voor iets totaal anders zie: hier