Recensie gedichtenreeks 'Meneer Touba' van Eva Gerlach
Eva Gerlach (1948) is een van de meest bekroonde Nederlandse dichters. Ze hoort daarmee, op zijn minst sociologisch gezien, tot de belangrijke literatoren uit ons land, al is publiciteit niet altijd aan haar besteed, ze schrijft niet voor niets onder pseudoniem. Waar zit hem de poëticale kracht in van haar veel geprezen en onderscheiden werk?
In haar laatste bundel Ontsnappingen staat een reeks met als titel ‘Meneer Touba’. In een zestal gedichten brengt Gerlach een eigen wereld tot leven, een wereld van vergeetachtigheid, kwakzalverij en het machteloos toekijken naar de aftakeling van een ouder. Bij een moeder functioneren het geheugen en de rationele duiding van alles wat er gebeurt niet meer (‘En dat erge vergeten dat zijn Geesten, die eten mijn hoofd leeg’). Voor zover deze gedichten hun geheim prijs geven gaan ze over de hopeloosheid van de strijd tegen het afsterven van de geest van een ouder, over het zoeken van een kind naar heil op plaatsen waarvan ze weet dat het daar niet te vinden is, dat het heil überhaupt nergens te vinden is. Het is echter niet alleen de universele thematiek die deze gedichten sterk maakt, maar vooral ook de verwoording van de machteloosheid, het onvermogen om iemand te redden. We lezen:
rampen maakte ze ongedaan want de tijd
kroop als een vogeltje in haar hand.
en liet zacht op zich blazen, woord, woord, woord
hoe kun je de wereld veranderen als je het woord niet meer weet?
Deze poëzie gaat over wat taal wel en niet kan. Een mens bestaat uit taal en als ‘je het woord niet meer weet’ dan ben je er in feite niet meer, kun je ook niet genezen worden. De tijd schrijdt dan voort zonder jou. Het beeld van de kruipende tijd als ‘een vogeltje in haar hand’ blijft lang na lezing van het gedicht hangen. Dat is wat goede poëzie doet: uiteindelijk meer een sfeer overbrengen, dan een boodschap, meer een wijze van kijken en ervaren dan een mening over vergankelijkheid.
Eva Gerlach, Ontsnappingen, Uitgeverij de Arbeiderspers, 2016.
Zie ook: Essay-over-poezie
