Clown

Foto: A.J.A. Hendrikx

Deze kop van een clown van Siem van den Hoonaard uit 1931 zag ik onlangs in museum Boijmans van Beuningen. Ik bleef een tijdje voor het kunstwerk staan. Wat maakte het bij me los? Waarom loop je in een museum het ene object zo voorbij en raakt het andere je?

Ik ben altijd geboeid geweest door clowns. Mijn oudste zus beweert dat ik als klein mannetje op de vraag wat ik later worden wilde antwoordde: clown.

Dat ben ik natuurlijk niet geworden. Met de meeste jeugddromen wordt het niets. Ik ben ook niet geschikt voor de rol van nar, men ziet in mij meer de vleesgeworden ratio, eerder de geleerde historicus dan een grapjas.

Thuis gekomen pakte ik een boekje over narren en clowns van een zekere F. Kerkdijk uit kast: ‘Alle gekheid op een stokje’. Ik las erin onder meer: ‘Dwaasheid is vrolijkheid en luchtigheid en onmisbaar tot gelukkig zijn. De mens met enkel rede zonder driften is een stenen beeld zonder enig menselijk gevoel, doof voor alle aandoeningen der natuur, voor geen liefde of mededogen vatbaar.’

Goed. Dat zal zo zijn. Deze visie van Kerkdijk bestrijd ik niet.

Je hebt vele soorten van humor en bijna iedere mens denkt van zichzelf dat hij of zij humor bezit. Ik ben vooral iemand van de zelfspot. Wie niet om zichzelf kan lachen is een doodkloot. Lachen ten koste van anderen spreekt me minder aan. Mensen met een wandtegeltje boven hun bureau met de tekst ‘Het beste vermaak is leedvermaak’ zeggen mij niet zoveel.

Het bladeren door het boekje van Kerkdijk beantwoordde niet de vraag waarom ik werd geraakt door het kunstwerk van Van den Hoonaard. Er zijn zoveel kunstwerken die refereren aan narrigheid: van Bosch en Breughel tot het werk van de ontwerpers van carnavalsstoeten.

Misschien is het de kwetsbaarheid, de viering van het onvolmaakte die me erin aanspreekt. De vrolijke onvolmaaktheid van het werk, dat zo had kunnen worden opgenomen in de tentoonstelling over ‘Entartete Kunst’ van de nazi’s, ongeveer uit de periode waarin het object ontstond, zorgt ervoor dat ik er iets van mezelf in herken. Misschien keek ik even in de spiegel toen ik deze kop zag.

Zie ook: Beeldcolumns