Museum voor valse kunst
Ooit schreef ik een AO-boekje (een informatieve reeks aangaande ‘actuele onderwerpen’) over valse kunst. In dit boekje vermeldde ik het Museum voor Valse Kunst in het Drentse Vledder. Ik bezocht tijdens mijn research voor deze publicatie dit museum echter niet. Dat heb ik nu alsnog gedaan en hetgeen ik ervoer raakte me. Ik heb de Mona Lisa kunnen aanraken, zonder dat suppoosten me belaagden, ik heb een namaak Nachwacht gezien, een echte ‘Van Meegeren’ en werk van Geertjan Jansen.
Waarom zijn mensen zo gefascineerd door valse kunst? Ten eerste, denk ik, omdat het gaat om het werk van oplichters die daadwerkelijk iets kunnen. Mensen vinden het prettig als deskundigen (kunstkenners) bedrogen worden, als mensen geld verdienen met creativiteit. Of eerder: afgeleide creativteit. Succesvolle vervalsers werken in de stijl van een ander. Ze scheppen iets anders dan er al was, maar op basis van een stilistische vorm die ze niet zelf ontwikkeld hebben. Een exacte kopie maken van een werk dat al bestaat is voor hen niet genoeg, omdat met een kopie niemand opgelicht kan worden, het werk hangt immers al ergens (al werd in een museum in Venezuela ooit een Matisse door een dief vervangen door een armzalige kopie, wat jaren onopgemerkt bleef). Het gaat er bij vervalsen om iets te maken wat lijkt op eerder werk van een bekende kunstenaar; iets wat hij of zij gemaakt zou kunnen hebben.
Een tweede reden waarom mensen valse kunst boeiend vinden is dat men graag nadenkt over authenticiteit. Waarom is een schepping mooier als er het aura van ‘het echte’ aan gehecht kan worden? Waarom is een aantrekkelijk schilderij ineens niet meer mooi als men weet dat het ‘fake’ is? Waarom is een ‘echt’ product beter dan een imitatie? En ook: stel dat een exacte kopie (in alle opzichten) mogelijk zou zijn, kan men dan een van de twee werken in het vuur werpen, omdat het niet uitmaakt welke versie er bewaard wordt?
Een derde reden voor de interesse in valse kunst is misschien dat de psyche van de vervalser intrigeert. Wat dreef hem (het zijn bijna alleen mannen)? Was hij een gentleman oplichter of een duister figuur? Werd hij gedreven door rancune over miskendheid of ging het hem om het spel? Of handelde hij puur uit financiële overwegingen? Wat drijft iemand die werk maakt dat aansluit bij de leefwereld van iemand anders, in plaats van origineel te zijn?
Antwoorden vond ik natuurlijk niet meteen bij mijn bezoek aan dit kleine museum. Het gaat in het leven misschien meer om het zoeken en gefascineerd raken, dan om het vinden van antwoorden. Hoe dan ook: dit is een van de leukste musea die ik ken.
hier aandacht voor een schilder die in staat zou zijn zeventiende-eeuwse schilderijen te vervalsen
